Kim był Harry Houdini? Biografia i historia jego magii

Harry Houdini był jednym z najbardziej legendarnych iluzjonistów w dotychczasowej historii iluzji. Nawet osoby nieobeznane z magiczną branżą z pewnością nie raz słyszały nazwisko słynnego artysty, który był mistrzem ucieczek. Dlaczego stał się taki popularny? Przeanalizuję jego historię, abyś mógł zrozumieć jego kolosalne dziedzictwo w świecie iluzjonistów.

Kim był Harry Houdini – Początki życia i droga do iluzji

Harry Houdini urodził się 24 marca 1874 roku w Budapeszcie jako Erik Weisz. Był synem rabbiego Mayera Samuela Weissa i Cecilii Steiner. Wraz z rodziną wyemigrowali do Stanów Zjednoczonych w wieku 4 lat, gdzie był nazywany przez swoich rówieśników jako „Erie” lub „Harry”. Swoje pierwszy występy, jeszcze w ramach hobby, rozpoczął w wieku 6 lat. Pomimo swojej magicznej pasji nie stronił od żadnych niemagicznych, dorywczych i stałych prac. Pracował jako ślusarz, czyściciel butów, goniec, gazeciarz, a nawet jako krawiec.

Jako początkujący iluzjonista miał w swoim repertuarze trik z wyczarowaniem ziaren suszonego grochu pod jednym z trzech przewróconych kubków (trik Pea shell game). Używał go do zarabiania swoich pierwszych pieniędzy z iluzji. Wraz z rozwojem swoich umiejętności, łączył w swoich występach zarówno triki cyrkowe, kuglarskie, jak i zręcznościowe manipulacje. W tym czasie przybrał również swoje docelowe imię i nazwisko – Harry Houdini, inspirując się swoim mistrzem iluzji Robertem Houdinem.

Harry Houdini współcześnie jest znany głównie z uwalniania się z kajdanek. Co ciekawe, pierwsze wersje jego trików ucieczkowych nie cieszyły się dużym powodzeniem. Widzowie sądzili, że kajdanki były spreparowane, co było nieprawdą. Od tego momentu Harry uświadomił sobie, że umiejętności to nie wszystko i musi zainwestować w bardziej widowiskowy program.

W wieku 17 lat Harry zaczął występować w duecie wraz ze swoim bratem Theo pod pseudonimem The Houdini Brothers (Bracia Houdini). Nie mieli wielu rekwizytów, ale starali się prezentować znacznie bardziej efektowne i ciekawsze iluzje. Ich popisowym numerem była iluzja Metamorphosis, czyli błyskawiczna zamiana miejsc między skrępowanym jednym iluzjonistą w zamkniętej dużej skrzyni i drugim stojącym na tej skrzyni. W ułamku sekundy, podczas szybkiego podniesienia zasłony, artyści zamieniali się swoimi miejscami w niewyjaśniony sposób.

W wieku 19 lat Harry Houdini ożenił się z Wilhelminą Beatrice „Bess”, która pomagała mu podczas jego przedstawień jako asystentka. Niedługo potem jego brat Theo z duetu usamodzielnił się, a Harry i Bess zaczęli występować razem jako The Houdinis (Państwo Houdini).

W międzyczasie, podczas swoich tras występowych, Harry Houdini uczył się sztuki operowania wytrychami, szukając dla tej oryginalnej umiejętności zastosowań w swoich występach.

Po kilku latach nastąpił długo oczekiwany przełom. Harry Houdini był w stanie uwalniać się z większości kajdanek. Popłynął wraz ze swoją żoną do Europy, zdobywając ogromną sławę. W sztuce uwalniania się z wszelkich więzów i pułapek nie miał sobie równych. Gwoździem pierwszych programów była nadal iluzja Metamorphosis wykonywana wraz ze swoją asystentką.

Jak, dlaczego i kiedy zmarł Harry Houdini?

W 1926 roku, w Montrealu, przed występem na uniwersytecie McGill University przyszedł do niego student, który usłyszał, że Houdini jest w stanie przyjąć najsilniejsze uderzenie bez żadnego uszczerbku na zdrowiu. Student jednak zbyt pochopnie „zaatakował” Harry’ego, który nie zdążył nawet nabrać powietrza do płuc i napiąć ochronnie mięśnie brzucha.

Uderzenie spowodowało pęknięcie wyrostka robaczkowego. Współcześnie, taki wypadek wymaga natychmiastowej hospitalizacji. Niestety pomoc medyczna została udzielona iluzjoniście dopiero następnego dnia. Harry Houdini zmarł 31 października 1926 roku w Detroit w wieku 52 lat. Pogrzeb iluzjonisty odbył się 4 listopada 1926 roku w Nowym Jorku. W wydarzeniu wzięło udział wielu iluzjonistów. Małżeństwo Harry’ego i Bess nie pozostawiło po sobie żadnego potomstwa.

Niezwykłe ucieczki – specjalność Houdiniego

Specjalistów od ucieczek było wielu, ale kiedy pojawił się Harry Houdini, magiczny świat już nigdy nie był taki jak dawniej. Harry był w stanie uwolnić się z każdych kajdanek. Często wchodził w kontakt z policją, by udowodnić autentyczność swoich umiejętności. Houdini w swojej karierze uwalniał się z przeróżnych pułapek. Niektóre wydają się tak nieprawdopodobne, że zasługują na szczególne omówienie.

Harry Houdini kontra syberyjska cela transportowa

Kiedy Harry Houdini po raz pierwszy wyruszył w trasę po Europie, cieszył się już ogromną sławą. W 1903 roku Houdini przybył do Rosji. Występował w słynnym moskiewskim teatrze Yar, który gościł na scenie najlepszych artystów i widownię najwyższych sfer. Uwalnianie się z kajdanek przyniosło mu natychmiastowy sukces, ale pragnął zrealizować jeszcze większe wyzwanie. Taką możliwość znalazł w więzieniu Butyrki, położonym w centrum Moskwy.

Harry zamarzył o spektakularnej ucieczce z celi więziennej. Początkowo służby nie były chętne, ponieważ znały dorobek iluzjonisty i nie były przekonane do swoich wysłużonych zamków w celach. Końcowo zaproponowali swój mobilny sejf na kółkach w postaci celi transportowej używanej do przewozu więźniów na Syberię.

Houdini zgodził się pod warunkiem otrzymania oświadczenia od władz, jeśli wyczyn mu się powiedzie. W końcu rozgłos był dla niego bardzo ważny. 10 maja 1903 roku (lub 27 kwietnia według ówczesnego kalendarza juliańskiego funkcjonującego w Rosji) rozpoczęło się wyzwanie. Jak wspominał Houdini, służby przeprowadziły najdokładniejszą kontrolę iluzjonisty w całej jego karierze. Przeszukano artystę od stóp do głów w poszukiwaniu rekwizytów, które mogłyby ułatwić mu zadanie.

W ciągu godziny Houdini uciekł z celi, pozostawiając za sobą zamknięte zamki i kajdanki w środku. Rosjanie nie byli zachwyceni tym faktem. Zamiast podziwu, iluzjonista został zatrzymany i ponownie przeszukany. Służby odmówiły wydania Harry’emu oświadczenia i oficjalnie żadna rosyjska gazeta nie poinformowała o ucieczce. Pomimo tego, wieści o wyczynie szybko rozeszły się wśród ludności tzw. drogą pantoflową. Rosyjska pierwsza i ostatnia trasa występowa Houdiniego okazała się sukcesem. Z tego powodu została nawet przedłużona.

Harry Houdini i ucieczka z tonącej skrzyni

Jak już dobrze wiemy, Houdiniemu zależało na popularności. Oprócz wypełniania teatrów kompletem publiczności, prezentował również swojej popisy „na ulicy”. W 1912 roku w Nowym Jorku, Harry przygotował ekstremalny wyczyn. Houdini został zakuty w kajdanki założone na jego ręce i nogi. Został związany liną. Następnie wszedł do drewnianej skrzyni, która została solidnie zbita gwoździami, zabezpieczona kłódką i trafiła do wody. Jako że wyczyn miał miejsce w cieśninie East River w Nowym Jorku, tłum widzów uważnie obserwował cały proces przygotowań i moment jak ciężka skrzynia tonie w wodzie, zmierzając na dno.

Po dramatycznej minucie, która wydawała się trwać wieczność, Harry Houdini wynurzył się z wody, pozostawiając za sobą kompletnie zamkniętą skrzynią z wszystkimi pozostałymi kajdankami w środku. Widzowie nie mieli bladego pojęcia, jak Harry Houdini to zrobił. W ciągu kolejnych kilku lat iluzjonista powtórzył ten wyczyn wielokrotnie i za każdym razem publiczność była w szoku.

Houdini kontra spirytualizm – demaskator fałszywych mediów

Wyczyny iluzjonisty były uznawane za niemożliwe. Niektórzy wierzyli, że Harry Houdini igra z prawdziwą magią. To właśnie na początku XIX wieku w społeczeństwie zaczął pojawiać się nurt zwany spirytyzmem, który opierał się na wierze w nieśmiertelność duszy ludzkiej, która po śmierci ciała może obcować z ludźmi w innym wcieleniu. Pośrednika takiego nazywano medium.

Jedną z osób wierzących w takie zjawisko był Arthur Conan Doyle – autor Sherlocka Holmesa i prywatnie przyjaciel Harry’ego. Arthur wierzył w spirytystyczne moce iluzjonisty, które znacząco wychodziły poza logiczny zdrowy rozsądek. Harry odrzucał nadprzyrodzone teorie, odpowiadając:

„There is nothing supernatural in my feets,
my brain is the key that sets me free.”

„W moich stopach nie ma nic nadprzyrodzonego,
to mój mózg jest kluczem, który mnie wyzwala.”

W celu zdemaskowania spirytystycznych oszustów, Houdini w 1924 roku wydał książkę A Magician Among the Spirits. W opracowaniu obnaża techniki używane przez szarlatanów, którzy wykorzystują niewiedzę ludzi. Demaskuje np. triki emocjonalne wykorzystywane wobec osób pogrążonych w żałobie, nakłaniające ludzi do wierzenia w kontakt ze zmarłymi. Harry Houdini nie wierzył w magiczne osoby pokroju medium. Jego poglądy demaskatorskie były tak silne, że nawet zniszczyły przyjaźń z Arthurem.

Kariera filmowa i medialna – Houdini jako celebryta epoki

Harry Houdini był również prekursorem magii w kinie i mediach. Zawsze zabiegał o popularność i starał się o każdy możliwy rozgłos swojej kariery. Na początku wieku XX Houdini był numerem jeden na pierwszych stronach gazet.

Harry Houdini miał swój epizod z branżą filmową. W 1918 roku zagrał główną rolę w serialu kryminalnym The Master Mystery. Rok później był twórcą filmu The Grim Game, który przedstawiał ekstremalne ucieczki Houdiniego. Kolejny rok to dalsza filmowa rola iluzjonisty w filmie Terror Island. Po pierwszych sukcesach kinematograficznych Houdini otworzył własną wytwórnię filmową pod nazwą Houdini Picture Corporation. Pomimo sukcesów, Harry wycofał się z branży filmowej w 1923 roku, aby skupić się na iluzji.

Dziedzictwo Houdiniego – jak zapisał się w historii iluzji?

Według słów Penne’a Jillette’a (z duetu Penn & Teller) Harry Houdini jest do dzisiaj najsłynniejszym iluzjonistą na całym świecie. W magicznej branży każdy doskonale zna jego nazwisko i dorobek artystyczny. Wielu magików, jako swój prolog przed trikiem związanym z ucieczką, wspomina o wyczynach Houdiniego. Harry jest po prostu legendą.

Muzea poświęcone iluzjoniście

Na świecie znajduje się kilka muzeów poświęconych artyście. Jednym z najpopularniejszych jest Houdini Museum w Scranton, w amerykańskim stanie Pennsylvania. Historycznie Harry wielokrotnie występował w tym mieście. W muzeum prezentowane są eksponaty zbierane od lat 70. XX wieku. Miejsce cieszy się dużą popularnością turystyczną.

W jego rodzinnej miejscowości w Budapeszcie znajduje się The House of Houdini. Nie jest to dosłownie jego dom, ponieważ oryginalny budynek już nie istnieje. Wystawa znajduje w samym centrum miasta. Można tam zobaczyć wiele ciekawych artefaktów po artyście, a nawet wziąć udział w drobnym pokazie iluzji przygotowanym przez organizatorów obiektu.

Kolekcje rekwizytów związanych z iluzjonistą są również rozsiane po innych muzeach iluzji. Na ślad Houdiniego można trafić między innymi w:

• American Museum of Magic w Marshall,
• International Museum and Library of the Conjuring Arts w Las Vegas,
• Houdini Museum of New York w Nowym Jorku.

Harry Houdini w kulturze

Postać Harry’ego Houdiniego na przestrzeni lat pojawiała się w wielu filmach, utworach muzycznych, a nawet w komiksach Marvela. Spróbuję wymienić najpopularniejsze współczesne dzieła.

Harry Houdini w muzyce

Nazwisko Houdiniego przewija się w wielu współczesnych utworach muzycznych. Nie szukając odległych przykładów, w 2024 roku amerykański raper Eminem wydał utwór o nazwie Houdini. Zainspirował się karierą iluzjonisty oraz faktem, że Harry zmarł w tym samym mieście, w którym urodził się Eminem, czyli w Detroit.

Brytyjska piosenkarka Dua Lipa wydała w 2023 roku utwór o nazwie Houdini. Słowa piosenki „Catch me or I go Houdini” to przykład werbalizacji nazwiska iluzjonisty, czyli uczynienia z niego czasownika, w tym przypadku zniknięcia.

Od nazwiska magika, swój utwór w 2014 roku zatytułował również zespół Foster the People, śpiewając o metaforze ucieczki. Jak widać, nazwisko Houdiniego jest nie tylko synonimem zniknięcia, ale również ucieczki.

Ciekawym dziełem literacko-muzycznym jest również piosenka Houdini autorstwa Kate Bush z 1982 roku. To złożona i emocjonalna opowieść z perspektywy żony iluzjonisty Bess Houdini. Kobieta opowiada o miłości wobec swojego męża i o jego stracie.

Harry Houdini w teatrze

Dziedzictwo iluzjonisty pojawiało się również w licznych przedstawieniach teatralnych. W 2024 roku, w Teatrze Żydowskim w Warszawie, miała miejsca premiera spektaklu Houdini. Odyseja magiczna. Przedstawienie opowiada o życiu iluzjonisty i jego tajemniczej śmierci. Wdowa Bess próbuje wyjaśnić zagadkowe okoliczności końca życia swojego męża.

Jak widać, Houdini był wybitnym artystą. Wszystko wskazuje na to, że jeszcze przez długie lata będziemy wspominać spektakularne wyczyny Houdiniego i być może nigdy nie doczekamy się słynniejszego iluzjonisty. Jednak iluzja to nie tylko spektakularna historia. Odkryj, jak współczesna magia potrafi zaskakiwać i oczarowywać na swój nowoczesny sposób. Jeśli marzy się Tobie doświadczenie zjawisk niemożliwych na żywo, sprawdź ofertę moich pokazów iluzji.